en toxische vriendschap
"Een goede vriend kent al je verhalen, maar een beste vriend heeft ze met je meegemaakt."
Wat is vriendschap
Vriendschap is een rijke ervaring die steun, vreugde en betekenis biedt in je leven. Het helpt je om de ups en downs te doorstaan en vormt een fundament voor je welzijn. Het is een wederzijdse relatie tussen mensen die gebaseerd is op genegenheid, vertrouwen, respect en gedeelde ervaringen.
Belangrijke kenmerken van vriendschap:
✔ Wederkerigheid – Beide personen tonen interesse en betrokkenheid.
✔ Vertrouwen en loyaliteit – Je kunt op elkaar rekenen en geheimen delen.
✔ Ondersteuning – Vrienden bieden emotionele, mentale en soms praktische steun.
✔ Gedeelde interesses en ervaringen – Er is vaak een gemeenschappelijke basis.
✔ Vrijwilligheid – Vriendschap is geen verplichting, maar een keuze.
Soorten vrienden
Het kan geen kwaad om je bewust te zijn van de verschillende soorten vrienden die je hebt. Vriendschap is een relatie die je onderhoudt, naast je familie en/of levenspartner of collega's op het werk. Het is een groep waar je je verbonden mee voelt.
Verschillende denkers, zoals Aristoteles, onderscheiden ook soorten vriendschappen, zoals vriendschappen uit nut (voor- en nadelen), vriendschappen voor plezier (gezelligheid) en deugdzame vriendschappen (op basis van wederzijds respect en persoonlijke groei). Je kunt dus verschillende 'soorten' vrienden hebben.
Zelf heb ik een aantal vrienden die ik al uit mijn schooltijd ken. Hoe ouder je wordt, hoe duidelijker het wordt dat sommige vrienden komen en gaan, terwijl anderen in diepe verbondenheid je leven lang aan je zijde blijven staan. Je ervaart verbondenheid, steun en voelt je gezien en gehoord voor wie je bent, en wat je dromen of uitdagingen zijn.
Een vriend(in) is dus iemand met wie je een hechte, persoonlijke band hebt. Dit betekent dat je vertrouwen in elkaar hebt, persoonlijke ervaringen deelt en er vaak voor elkaar bent in zowel goede als mindere tijden. Een kennis daarentegen is iemand die je kent, maar met wie de band minder diep en persoonlijk is.
Je zou ook nog het verschil kunnen maken in fysieke contacten en digitale contacten. Een vriend(in) die lijfelijk aanwezig is bij gesprekken en ervaringen geeft mogelijk andere energie en beinvloed je systeem misschien anders dan iemand die je digitaal kent. Anderzijds kun je ook intensief en open contact hebben met digitale vrienden (op fora, social media, digitaal bellen, per mail). Risico van digitaal contact is meer projectie. Je mist kleine extra signalen als gezichtsuitdrukkingen of houdingen, geuren en geluidsintensiteit en stemgeluid bij het communiceren waardoor je dit zelf (onbewust) invult. Dat kan leiden tot misinterpretaties van met name onderliggende gevoelens en emoties.
Vriendschap en relatiedynamiek
Iedereen is uniek, en vriendschappen kunnen een spiegel zijn voor persoonlijke groei. Soms gebeurt dit op een positieve manier – inspirerend en ondersteunend – en soms juist pijnlijk, wanneer vrienden meer gericht lijken op hun eigen geluk dan op het gezamenlijke.
In onderstaande tabel wordt een aantal mogelijke vriendschapsrelaties weergegeven.
In de tabel wordt aangegeven dat je bewust (tijd) moet investeren in vriendschappen (boven de rode lijn). Er is echter ook een andere manier om naar vriendschappen te kijken. Ook minder plezierige ervaringen met 'vrienden' kunnen zinvol zijn, als je kunt "silverlinen" (het goede randje van het minder leuke kunnen zien). Via de spiegel van vrienden leer je jezelf vaak ook heel goed kennen!
Vriendschap en onveilige hechting
Vriendschappen kunnen complex zijn, vooral als er onveilige hechting meespeelt. In zulke gevallen kunnen vriendschappen eenzijdig of zelfs toxisch aanvoelen. Dit omdat onveilige hechting kan leiden tot pleaser- of vluchtgedrag, claimgedrag of juist emotionele afsluiting. Je merkt dat iemand leuke verhalen heeft, maar zodra het over gevoelens of emoties gaat, dichtklapt of afhaakt. Een vriendelijk, begrijpend iemand kan plotseling veranderen in iemand die je ontloopt of juist in een ongevraagde hulpverlenersrol springt.
Wil je meer lezen over (onveilige) hechting en gedrag, dan kun je daar op onze pagina over hechting alles over lezen!
De stelling hier is niet om dit soort vriendschappen te vermijden, maar om je bewust te zijn van je vriendschappen en ieders jouw rol daarin. Een kleine cirkel van vertrouwen, van 'close friends', is altijd aan te raden. Dit biedt ruimte om ontspannen te delen en op mindere momenten vertrouwen en veiligheid te ervaren.
Vriendschap en chronische (systeem) ziekte
Als je te maken krijgt met een chronische systeemziekte (zoals bijv. PDS [prikkelbare darm syndroom], chronische vermoeidheid of long Covid) of zelfs een progressieve ziekte, heb je zelfs meer behoefte aan vriendschap. Om gesteund te worden, of om gehoord en gezien te worden. Samen inspiratie vinden, of samen praten over wat nog wel mogelijk is of in de toekomst mogelijk zal zijn.
Zodra je onverhoopt in deze situatie terechtkomt, zul je merken dat je vriendschapspatronen veranderen of dat vrienden helaas onverwacht 'afhaken'. Veel mensen kunnen moeilijk omgaan met gevoelens van pijn en ziekte omdat het innerlijke angsten activeert. Dat is een patroon wat vaak gezien wordt en ligt dus doorgaans niet aan jou persoonlijk.
Chronische ziekte eist zijn tol (je kunt er in dit artikel meer over lezen). In praktische zin kun je minder bijdragen aan verbinding omdat je door overprikkeling niet of minder vaak in staat bent om mee te gaan naar etentjes, concerten, festivals of andere leuke dingen. Of je wordt voor vrienden nogal zwaar op de hand door moedeloosheid, depressie of pijn die je steeds afleidt van positief denken.
Ook je eigen terugtrekgedrag ("laat me niemand lastigvallen" "ik kan het nu allemaal niet aan") of juist claimgedrag ("Is er dan niemand die mij begrijpt of kan helpen?!") veroorzaakt meer eenzaamheid. Met risico op een vicieuze cirkel van nog meer piekeren en depressie. Leren berusten en accepteren, focus op wat je wel kunt, en energiemanagement is enorm belangrijk.
Mensen met chronische systeemziekten wordt tijdens revalidatie (bijvoorbeeld in het SYRE-programma) aangeraden om toxische vriendschappen los te laten omdat het simpelweg te veel energie kost. Energie die je nu juist niet hebt.
Toxische vriendschappen
Toxische vriendschappen zijn vriendschappen die je meer energie kosten dan ze opleveren en een negatieve invloed hebben op je welzijn. In plaats van steun, plezier en vertrouwen brengen ze stress, onzekerheid en uitputting.
Kenmerken van een toxische vriendschap:
- ✔ Eenzijdigheid – Jij geeft veel meer dan je terugkrijgt.
- ✔ Manipulatie – De ander speelt in op je schuldgevoel of emoties om iets te krijgen.
- ✔ Negatieve energie – Je voelt je moe, leeg of gestrest na contact.
- ✔ Jaloezie en competitie – In plaats van steunend te zijn, probeert de ander je succes te ondermijnen.
- ✔ Gebrek aan respect – Je grenzen worden genegeerd en je voelt je niet serieus genomen.
- ✔ Drama en roddels – Er is constant gedoe, roddels of conflicten.
- ✔ Controle en bezitterigheid – De ander wil bepalen met wie je omgaat en wat je doet.
Je zou je afvragen waarom iemand überhaupt toxische vriendschappen aanhoudt. Dit kan samenhangen met een onderliggend onveilig hechtingspatroon of trauma. Bijvoorbeeld omdat je onbewust "strijdt" om genoeg te zijn, geliefd te worden, en gezien en gehoord te worden, en daardoor meer accepteert dan goed voor je is. Of omdat het stellen van grenzen moeilijk voor je is.
Bij een chronische (systeem)ziekte heb je enorme behoefte aan werkelijke vriendschap en probeer je ieder contact te handhaven. Maar je energieniveau is laag en je kunt toxische vrienden die energie kosten minder verdragen. Sterker nog, je hebt vrienden nodig die je begrijpen, inspireren, of soms gewoon helpen!
Algemeen advies blijft: wees bewust van de waarde van vriendschap. Investeer in je positieve, wederzijdse vriendschappen. Leer van mindere ervaringen met mensen waarvan je dacht dat het close vrienden waren, en laat toxische vriendschappen los. Iedereen is het waard om geliefd te zijn en gezien en gehoord te worden voor wie je bent.
En die toxische vriend(in)? Ook die kan leren en groeien. Hij of zij kan leren inzien dat egocentrisme, oppervlakkigheid of eenzijdigheid geen basis is voor echte vriendschap, en dat werken aan compassie voordelen heeft voor positieve verbondenheid!
Bezoek de 7QiCoaching @HOME pagina
Krachtige inzichten en artikelen over persoonlijke groei
Leer meer over (onveilige) Hechtingspatronen
Inzichten en artikelen over de impact van hechtingspatronen
Leer meer over Leefstijl en Levenskeuzes
Krachtige Inzichten en artikelen over levenskeuzes
Meer artikelen
Systeemziekten en de SYRE methode: een integrale herstelvisie
De samenhang van (Onveilige) Hechting en Systeemziekten
Vriendschap
De impact van hechtingspatronen
Pleasen, over performen of eigen grenzen overschrijden? Signalen van een angstige hechting
