Uiteraard lijkt dit in eerste instantie een nogal ingewikkeld geheel, maar het is belangrijk om zowel onderdelen als vicieuze cirkels goed te doorzien. Laten we stapsgewijs duidelijkheid creëren.

Ongeveer 50% van ons is veilig gehecht en dus ook 50% onveilig gehecht. In het geval van onveilige hechting ontstaan in je kindertijd al reacties op gedrag van onveilige of afwezige ouders. Je brein is nog weinig ontwikkeld dus veel reacties zijn emotioneel (huilen, schreeuwen, lachen, aandacht vragen). Maar als dit niet werkt, ontstaat het risico van onderdrukken (als ik maar niet huil, als ik maar lief ben, als ik maar heel hard mijn best doe ... etc. dan mag ik er zijn).

Tijdens je opgroeien met onveilige hechting:

• ontwikkel je belemmerende overtuigingen (bijv. ik ben niet ok zoals ik ben, ik ben het niet waard om geliefd te zijn, ik doe er niet toe, ik moet alles zelf of alleen doen, ik moet flink zijn, als ik maar presteer/succesvol ben dan mag ik er zijn, als er problemen zijn moet ik weg/vluchten).
• die overtuigingen maskeer je vervolgens met andere compenserende overtuigingen of ander gedrag (stoer doen, over presteren, trots, afzondering, afwijkend eet gedrag etc.).
• je ontwikkelt veelal een systeem ontregelende denkwijze (gedachten, gevoelens en gedrag veroorzakend die innerlijke systeemstress opleveren, zoals bijv. over-analyseren, piekeren, angst gerelateerd denken).
• door onderdrukking van emoties in een onveilige omgeving ontstaat mogelijk te hoge (systeem)stress en (ontwikkel)trauma in je lichaam.
• verstoring van je FAL-as (Fascia-Autonoom zenuwstelsel-Limbische brein) kan hiervan een gevolg zijn: opgeslagen spanning in je fascia kan trigger-momenten veroorzaken.

* Eerste vicieuze cirkel (geel): door onderdrukking van emoties in vroege en latere kindertijd kan ontwikkelingstrauma ontstaan. Maar dit trauma zelf is ook vaak weer versterkend op innerlijke gevoelens van onveiligheid of onwaardigheid waardoor nieuwe systeem ontregelende denkwijzen, of belemmerende overtuigingen/ normen en waarden kunnen ontstaan. Je zenuwstelsel is hierdoor vanaf je (vroege) jeugd al gevoeliger voor prikkels. En de basis voor een langdurige 'negatieve' neuroplastische programmering is hiermee gelegd.

Dit is vervolgens weer van invloed zijn op je systeem bij stressvolle momenten in de rest van je leven. En die worden door onveilige hechting nou juist talrijker. Relatie stress door bindings- of verlatingsangst,  of (trauma gerelateerde), emotionele reacties en overgevoeligheid instabiel zijn, of over-presteren op werk, of spanningen als gevolg van (vaak op onbewust minderwaardige gevoelens gebaseerd) egocentrisch of zelfs narcistisch gedrag. Overmatig piekeren of analyseren als mechanisme. Dat alles geeft een continue systeemstress (voor jezelf en/ of anderen).

Uiteraard kan trauma of stress en systeemverstoring ook op andere manieren ontstaan of toenemen. Ervaringen van geweld en onveiligheid later in je leven, ongelukken en intense emotionele ervaringen kunnen trauma verergeren als jij emoties onderdrukt of niet goed kunt reguleren (doorgaans het geval bij onveilig gehecht zijn).

Gebeurtenissen (sterfte, ziekte/ virale infecties, ongelukken) kunnen je systeemstress doen toenemen. In die zin kan ook 'het lot' van invloed zijn op latere (gevoeligheid voor) chronische systeemziektes. Maar als je systeem al onder hoge druk stond door je onveilige hechting is de impact van deze stressvolle gebeurtenissen mogelijk hoger.

* Tweede vicieuze cirkel (lichtrood): levensstress kan door verlaagde stressbestendigheid, of juist door maskeer-gedrag en onderdrukken van gevoelens en emoties als gevolg van onveilige hechting extra impact hebben op je (lichaam) systeem. Je veroorzaakt onbewust bij onveilige hechting meer stress voor jezelf (en anderen). Dit kan vervolgens je belemmerende overtuigingen en trauma weer beïnvloeden (verergeren). "De wereld is een onveilige plek" "relaties met ... zijn onmogelijk" en verdieping van bestaande overtuigingen van onwaardigheid, on-geliefdheid, en prestatie verplichting. (Externe en zelf veroorzaakte) Stress intensiveert je innerlijke druk, en jouw mechanismen veroorzaken weer meer stress.

Doordat er vanuit je onveilige hechting gedurende je leven langdurig negatieve (belemmerende) overtuigingen over jezelf en anderen ontstaan, en je deze steeds herhaalt, ontstaan preferente neurale paden hiervoor (letterlijk dikkere zenuwbanen), en wordt de kans dat je negatief of belemmerend of -systeem ontregelend- denkt, interpreteert en projecteert naar de toekomst groter. Dit veroorzaakt weer meer druk/ stress op jouw eigen systeem (en vaak dat van anderen).

* Derde vicieuze cirkel (oranje): Door negatieve neuroplasticiteit verhoog je interne systeemdruk (stress) en daarmee de kans op (tijdelijke) ontregeling van een veelheid aan interne processen. Tijdelijke verstoringen van je hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) (zie blok onderaan dit artikel) en Autonome Zenuwstelsel (ANS) (rem/gaspedaal van je lichaam) moeten door je lichaam worden gecompenseerd wat energie kost en systeemstress oplevert en de negatieve programmering kan intensiveren. De kans op zeer langdurig negatieve neurale paden programmeren is bij onveilige hechting groter. En daarmee wordt herprogrammering een grotere uitdaging.

Dat hoeft nog niet meteen een probleem te zijn. Je systeem kan zichzelf herstellen. Maar door (epi)genetische uiting van je DNA, interne verhoogde stress door je onveilige hechting, en externe stress (door werkdruk, relatie stress, virussen, maatschappelijke stress) loop je steeds meer risico op tijdelijke systeemontregeling die wat langer duurt en tijdelijke ziekte kan veroorzaken (Oververmoeidheid, Overspannenheid, Burn-out, Depressie, Emotionele instabiliteit en verhoogd risico op virus en bacteriële problemen zoals verkoudheid, griep etc.).

Gevaarlijker wordt het als stress langdurig of heel frequent wordt ervaren. Chronische stress en trauma beïnvloeden en ontwrichten het zenuwstelsel en het immuunsysteem. De hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) en je ANS raakt langdurig ontregeld, waardoor het lichaam in een constante staat van vechten, vluchten of bevriezen blijft. Dit leidt tot systemische ontstekingen, hormonale disbalansen en een overactief immuunsysteem – allemaal factoren die bijdragen aan het ontstaan van systeemziekten (McEwen & Wingfield, 2003).

* De vierde vicieuze cirkel (donkerrood) is dan extra stress die ervaren wordt door HPA/ANS ontregeling zelf, die vervolgens weer op je HPA/ANS systeem en (negatieve) neurale programmering inwerkt met alle gevolgen van dien. Afhankelijk van stress (intensiteit) (bijvoorbeeld: er wordt continue veel van jou verwacht, of je bent een over performer door je onveilige hechting of door virusinfecties die net een laatste druppel voor je overbelastte systeem zijn en door je (gedeeltelijk erfelijke) stress bestendigheid en de andere vicieuze cirkels ontstaat een chronische zichzelf in standhoudende systeemstoornis.

Je lichaam krijgt de verstoringen niet meer gereguleerd. Chronische systeemziekten kunnen het gevolg zijn: langdurige chronische (over)vermoeidheid, hersenmist,  Auto immuun problemen (laaggradige ontstekingen), Long-Covid, Lyme disregulatie, Chronische problemen (Migraines, Depressie & Angsten, Fobieën, Slaapproblemen), snelle overprikkeling.

Samenvattend: waarom krijgen sommigen wel te maken met systeemziektes en anderen niet? Door de combinatie en mate van (die dus per persoon verschilt):

• (onveilige) hechting, en samenhangende onderbewuste en onderdrukte of steeds gecompenseerde belemmerende negatieve overtuigingen, systeem ontregelend denken en samenhangend gedrag (vluchten, pleasen, over performen, narcisme, hechtingsangst (bindings- of verlatingsangst)
• met je (onveilige) hechting of het lot samenhangend (ontwikkel) trauma (onderdrukte emoties, vastgehouden door je lichaam in je fascia: verstoring van je Fascia-ANS-Lymbische Brein As: FAL-as verstoring: opgeslagen 'gespannenheid').
• compenserende interne stressfactoren: aangeleerde (compenserende of onderdrukkende) toxische levensgewoonten (verslavingen, verdovende middelen, roken, alcohol, ongezonde voeding(s patronen), of compenserend maskeer gedrag: pleasen/over performen in relatie of op werk, koopwoede, macht, status en prestatie drang, theatraal gedrag, ). Deze gewoonten leveren systeem-stress op.
• externe stressfactoren zoals hoge werkdruk, veeleisendheid of persoonlijkheidsstoornissen van leidinggevenden, stressvolle levensgebeurtenissen (ongelukken, sterfte, familie en/ of relatie problemen) of virussen (Covid/Lyme/Q-koorts/of bacteriële infecties die je systeemstress uiteindelijk definitief overbelast.
• negatieve neuro plastische ontwikkeling (vergroot kans op stressvolle negatieve overtuigingen over jezelf of anderen, en negatieve gewoonten)
• HPA-ANS ontregeling
• fysiologische schade opgelopen door regelmatige overmatige systeemstress (waaronder cel verandering / mitochondriale verstoring).
• DNA (aanleg) en epi-genetica (uiting).

Of kort gezegd: een combinatie van je jeugd, werk, relatie en maatschappelijke stress, pech, (toxische) gewoonten, neuroplasticiteit, en je lichamelijke aanleg. Maar door onveilige hechting is de kans op (het ervaren van) meer stressvolle momenten, lagere interne stress tolerantie en daarmee hogere stress impact op jouw systeem je leven lang groter, en daarmee de kans op ontstaan van (chronische) systeemziekten ook.

Geen wonder dat de geneeskunde niet zomaar een pasklaar antwoord heeft op je herstel. Je systeem bestaat uit een veelheid van processen die ontregeld kunnen zijn. De oorzaken zijn divers (en kunnen diepgeworteld zijn) en de intensiteit/ mate van fysiologische schade verschilt (blauwe pijl in afbeelding). Eigenlijk zijn systeemziektes dus -spectrum- aandoeningen. Je kunt milde verschijnselen hebben of levens-ontwrichtende verschijnselen.

Tot slot: Mensen met systeemziekten raken regelmatig in sociaal isolement en onbegrip van hun omgeving. Ook kan een systeemziekte veroorzaken dat "lichamelijke" depressie (tekort aan bepaalde stofjes) ontstaat, en moedeloosheid over een nieuwe oriëntatie op "wat kan ik nog wel" oplevert, of juist vanuit compensatie gedrag weer een teveel aan activiteit/ stress om maar beter te willen worden. Met als gevolg dat je sociale contacten ook afnemen. Eigenlijk is dit een extra vicieuze cirkel

* de vijfde vicieuze cirkel: door (zelf) afwijzing en (zelf) veroordeling en verlies van sociale contacten en/ of een veelheid van adviezen en zelfhulp deelbehandelingen ontstaat verder (lichamelijke) depressie en stress die de systeemziekte intensiveert.