Je hechtingspatroon is bepalend voor jouw zelfvertrouwen en hoe je naar gedrag van je partner, vrienden of collega's kijkt. Heb je een bazige collega of een egocentrische collega? Hechtingsangst of bindingsangst in relaties? Neiging tot controle, of vind je wat anderen doen en vinden eigenlijk wat te belangrijk? Weet je niet zo goed wie je bent of waar jij voor staat? Ben je rustig en zelfverzekerd en vol zelfvertrouwen? Of juist niet? Mogelijk allemaal het gevolg van hechtingspatronen.
De manier hoe jij bent opgevoed door je ouders, bepaalde als kind jouw 'overlevingsstrategie' (om liefde, aandacht en voeding te krijgen). Deze strategie noemen we ook wel je hechtingspatroon. Het bepaalt (bewust of onbewust) je hele leven lang hoe jij relaties met jezelf en anderen aangaat. Dus ook nu nog! Niet onbelangrijk om te weten! Want je relaties zijn een van de belangrijkste factoren die jouw levensgeluk bepalen! In dit artikel gaan we in op de impact van (onveilige) hechtingspatronen. De impact op je relaties, je gezondheid en je mentale gezondheid.
Je kunt veilig gehecht zijn of onveilig gehecht. In dat laatste geval ben je angstig, vermijdend of en mengvorm; gedesoriënteerd. Je leest er meer over op de pagina over hechtingspatronen, met algemene informatie en toelichtende artikelen.
Relatie impact!
Je bent niet alleen op deze wereld. Jouw unieke denkwijzen en gedrag zijn van invloed op anderen. Relaties die je met anderen aangaat maken dat je elkaar continue beïnvloedt. Je gaat (soorten) relaties aan met een partner, familie en vrienden, maar ook bijvoorbeeld met collega's op je werk, mensen in jouw buurt, of medereizigers waar je een tijd mee reist.
Ben je veilig gehecht, dan heb je zelfvertrouwen en kun je goed balanceren tussen jouw waarden en eigen grenzen en die van anderen. Je bent niet snel uit het veld geslagen als anderen dingen zeggen (of roepen!). Emoties kun je goed reguleren, en andermans emoties kun je observeren en beredeneren zonder zelf emotioneel snel uit het veld geslagen te worden. Dat betekent met zelfvertrouwen, stabiliteit en rust in relaties met anderen kunnen staan. Luisteren en observeren gaat je goed af en je respecteert verschillen.
Onveilige hechtingspatronen zorgen voor instabiliteit en/of spanningen in relaties. Er is sprake van voorwaardelijkheid en er wordt geen wederzijds respect en veiligheid ervaren. Aan de kernvoorwaarden om gewaardeerd te worden voor wie je bent, wat je voelt en wat je doet wordt niet voldaan. Dit kan als gevolg hebben dat je onzeker bent in relaties of sneller emotioneel. Maar in sterkere vorm kan het leiden tot manipulerend gedrag, conflicten, perfectionisme, veeleisendheid, egocentrisme (of zelfs narcisme) en vluchtgedrag, of juist 'kleefgedrag' & pleasen, over performen (harder werken dan jouw systeem eigenlijk aankan), sterke en soms onvoorspelbare emotionele reacties, en belemmerende overtuigingen over elkaar. We zien het allemaal terug in relatie coaching of als reden bij scheidingen en ontslag.
In iedere relatie ontstaat vroeg of laat wel een moment van druk, stress of tegenslag. Belangrijk om te onthouden is dat stress en druk(te) jouw of andermans onveilige hechtingstrauma en gerelateerd gedrag kan (veroorzaken en) versterken! Juist onder druk of bij tegenslag leer je jezelf en je partner of vrienden pas echt kennen zeggen we wel.
Daarnaast trekken tegengestelden elkaar vaak aan: iemand met bindingsangst voelt zich (in eerste instantie) prettig bij iemand met verlatingsangst. Een narcistische leider zoekt vaak (onbewust) pleasende en over performende medewerkers. Maar vroeg of laat ontstaan hier relatie problemen. Met alle gevolgen van dien. (Echt)scheidingen, conflicten op het werk, burnout, of zelfs lichamelijke ziekten. Het doorzien van het ontstaan van hechtingspatronen zou dus eigenlijk standaard kennis en inzicht mogen zijn bij met name ouders, en managers, maar eigenlijk bij iedereen!
In de blogs op de pagina over hechtingspatronen kun je voorbeelden lezen hoe onveilige hechtingspatronen relaties en werkrelaties kunnen beïnvloeden.
Lichamelijke impact!
Hechting is (uiteindelijk) van invloed op hoe je met stress en emoties kunt omgaan en daarmee op je gezondheid.
Onveilige hechtingspatronen zijn een vorm van (ontwikkelings)trauma. In je lichaam opgeslagen emoties die je niet kon uiten. Belangrijk om te weten omdat de inzichten van trauma therapie (combineer coaching/therapie met lichaamswerk en erken de positieve impact van stress reductie, veiligheid en technieken als EMDR, hypnotherapie en mindfullness) bij coaching en therapie van onveilige hechting ingezet kunnen worden. De impact van trauma op je gedrag en fysiologie/lichaam kan enorm zijn!
Onveilige hechting beïnvloedt niet alleen emotioneel gedrag, maar ook de ontwikkeling van het zenuwstelsel. Dit kan leiden tot verhoogde stressgevoeligheid, angststoornissen, problemen met emotieregulatie en zelfs chronische gezondheidsklachten (voornamelijk beschreven door onderzoekers binnen de neurobiologie, ontwikkelingspsychologie en traumaonderzoek: oa. Allan Schorre en Spethen Porges [polyvagaal theorie], Bruce Perry, Bessel van der Kolk):
- Invloed op de ontwikkeling van de rechterhersenhelft, die betrokken is bij emotionele regulatie en stressrespons en het autonome zenuwstelsel
- verstoring van de ontwikkeling van de hersenstam en limbisch systeem wat leidt tot overactieve stressreacties en problemen met emotionele regulatie
- structurele en functionele veranderingen in de hersenen wat kan resulteren in een overactieve amygdala (angstcentrum),
- een minder goed functionerende prefrontale cortex (emotieregulatie) en een ontregeld stresssysteem.
Onveilige hechting en vroegkinderlijke stress kunnen daarmee ook systeemziekten (op latere leeftijd) veroorzaken (oa. Stephen Porges, Bessel van der Kolk, Gabor Mate, Michael Meaney & Sonia Lupien):
- Verhoogde cortisolspiegels (verzwakt immuunsysteem en verhoogde ontstekingsreacties.,
- dysregulatie van het autonome zenuwstelsel (Chronische stress, angststoornissen en chronische vermoeidheid),
- allostatische belasting (Verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes en auto-immuunziekten), en
- hoge ontstekingswaarden (Grotere kans op infecties en chronische pijn).
Trigger voor de systeemziekte kan naast overmatige stress en overbelasting ook een virusinfectie zijn. Net die laatste druppel..
Mentale impact!
Hechtingspatronen zijn enorm bepalend voor de relatie met jezelf (en daarmee voor anderen). Ben je veilig gehecht dan heb je geleerd om zelf te ontdekken en met tegenslagen om te gaan (je ouder reageerde niet angstig of veeleisend maar begrijpend, troostend en stimulerend voor je klaar tijdens je leer ervaringen). Iemand met een veilig hechtingspatroon kan vanuit zelfvertrouwen met anderen omgaan.
"Vluchten, vechten of bevriezen" op momenten dat je dat eigenlijk niet wilt, en bindingsangst of verlatingsangst in relaties zijn het gevolg van onveilige hechtingspatronen. Iemand met een onveilig hechtingspatroon 'reageert op anderen' en minder vanuit een rustig zelfbewustzijn. Zelfs als je later aan meer zelfbewustzijn en verwerken van hechtingstrauma hebt gewerkt is er vaak sprake van een 'reactie sprongetje': even de stap maken van angst/vluchten/controle willen hebben als eerste impuls naar rustig observeren voordat je oordeelt of zelfs veroordeelt.
Onveilige hechting kan in meer extreme vorm ook de oorzaak zijn van afzonderingsgedrag, asociaal gedrag of egocentrisme. Of juist please gedrag, drama-driehoek gedrag, en over-performen (te hard je best doen). Combinaties van dit gedrag kunnen elkaar versterken en dat is wat we dagelijks zien in veel relaties.
In nog meer extreme vorm zijn er zelfs verbanden tussen onveilige hechting en persoonlijkheidsstoornissen aangetoond (oa. John Bowlby, Mary Ainsworth, Mary Main & Judith Solomon, Stephen Porges, Daniel Siegel, Bruce Perry, Michael Meaney & Sonia Lupien, Allan Schore, Bessel van der Kolk, Gabor Mate) :
- Angstig-ambivalente hechting (Sterke behoefte aan nabijheid, onzekerheid over de relaties en angst voor afwijzing) kan bijdragen aan de volgende DSM-diagnoses: Gegeneraliseerde angststoornis (GAS), Sociale angststoornis, Depressieve stoornissen en Paniekstoornis.
-
Vermijdende hechting (Vermijden van emotionele nabijheid en onafhankelijkheid) kan leiden tot de volgende DSM-diagnoses: Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS), Narcistische persoonlijkheidsstoornis, Obsessieve-Compulsieve Persoonlijkheidsstoornis (OCPD), Zelfbeschadigend gedrag (niet anderszins omschreven), Posttraumatische stressstoornis (PTSS), Sociale fobie.
-
Gedesorganiseerde hechting (Tegenstrijdige gedragingen, zoals het zoeken naar nabijheid bij de verzorger, maar ook het tegelijkertijd vertonen van angst voor diegene) kan bijdragen aan de volgende DSM-diagnoses: Complexe posttraumatische stressstoornis (C-PTSS), Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS), Dissociatieve stoornissen, Antisociale persoonlijkheidsstoornis.
Het is belangrijk te zien dat genoemde persoonlijkheidsstoornissen zich niet per definitie ontwikkelen. En het zijn net als onveilige hechting spectrum stoornissen. Je kunt tussen de 1% en 100% 'scoren' bij meting van symptomen en gevolgen. De diagnose is niet altijd zwart-wit en de behandeling en ondersteuning is maatwerk op jouw individuele niveau. Omgekeerd kan, als een (van de genoemde) persoonlijkheidsstoornissen worden vastgesteld, dit een reden zijn om juist ontwikkeltrauma nader therapeutisch te onderzoeken en te behandelen!
Na het lezen van dit artikel is je waarschijnlijk wel meer duidelijk dat hechtingspatronen een grote rol in onze wereld spelen. Met een liefdevolle aandachtvolle opvoeding waarin je mag leren en groeien ontstaat veilige hechting. Minder wijzen en veroordelen. Meer compassie en respect. Omgekeerd kun je misschien na het lezen van dit artikel met meer mededogen kijken naar mensen die steeds oordelen en veroordelen en nogal egocentrisch of juist angstig lijken. Stel jezelf eens de vraag hoe zij als kind opgegroeid zijn en daardoor meer gevoelig voor stress en druk ervaren in relaties met anderen.
Maar in een wereld waar polarisatie, social media en stress alom aanwezig is zou meer aandacht voor hechtingspatronen een verschil kunnen maken.
Het is belangrijk te weten dat een onveilig hechtingspatroon geen ongeneeslijke ziekte is. Het is beter om ook een onveilig hechtingspatroon als een spectrum stoornis (of beter een uitdaging) te zien. Je kunt tussen de 1% en 100% 'scoren' bij meting van symptomen en gevolgen. De diagnose is niet altijd zwart-wit en de behandeling en ondersteuning is maatwerk op jouw individuele niveau. En het goede nieuws is: je kunt nog altijd leren en groeien, en hechtingstrauma verwerken!
Plaats jezelf niet, of laat je vooral niet in een 'zelf diagnose' hokje plaatsen. Als je verschijnselen of mogelijke gevolgen van onveilige hechting vermoedt, neem dan contact op met een professional! Maar liefst wel in een professional (coach of therapeut) met duidelijke kennis en ervaring van onveilige hechtingspatronen en mogelijke therapievormen.
En als je vermoedt dat iemand anders erg stress gevoelig is, over emotioneel of erg afhankelijk van wat anderen vinden (in gesprekken of bijv. op social media), laat ze eens kennis maken met het begrip hechting. Vertel bijvoorbeeld eens over dit artikel, of deel wat je waarneemt (zonder een oordeel of veroordeling), vanuit een goed hart...
Meer lezen over hechtingspatronen?
Ga dan naar de pagina Hechtingspatronen van 7Qi coaching met uitgebreide informatie en blogs over hechtingspatronen! Voor zelfcoaching of als voorbereiding op een coaching of therapie traject.
