Hechtingspatronen in je relatie: claimen of vluchten?

Een relatie is bij voorkeur een setting waarin je je veilig voelt. Toch merken velen, dat een relatie hen voor uitdagingen stelt. Bij diegenen die onveilige hechtingservaringen hebben, is dat vaker het geval. In dat geval kan een relatie bijdragen tot een mooie persoonlijke groei.
Of dat uiteindelijk resulteert in een langdurige veilige relatie, hangt af van de mate waarin beide partners mogen en durven te groeien van en met elkaar. En de mate waarin ze eventuele angsten en ‘onvervulde’ behoeften uit hun jeugd uiteindelijk zelf doorzien en daar zelf verantwoordelijkheid voor nemen. Dit gaat ook op voor relaties met anderen. Vrienden of collega's bijvoorbeeld. Nuttig dus om je eigen patronen te herkennen en niet te wijzen naar de ander.Met 6 stappen die ik op het einde van deze blog schets, kun je dit groeiproces bevorderen.

In een vorige blog schreef ik al over hechting of attachment patronen (zie blog: versmelting) . John Bowlby onderzocht ooit gedrag van kinderen in een weeshuis en vertaalde dit in hoe kinderen zich hechten aan hun ouders. Zijn onderzoek gaf een verbazingwekkend duidelijk beeld over hoe deze hechtingspatronen ook later in ons leven kunnen bepalen hoe we ons verbinden met anderen.

Er bestaan vier hechtingspatronen. (Zie voor uitleg dit Engelstalige filmpje) van Diane Poole Heller. Ik splits ze voor de eenvoud in drie: veilig gehecht of onveilig gehecht en voor de laatste: behoeftig of vluchtend.

Ben je veilig gehecht, dan heb je een mooi uitgangspunt qua eigenwaarde en ben je later eerder zelfverzekerd in relaties. Bij problemen in een relatie (bijv. emoties, of onenigheden), zul je je doorgaans niet snel onveilig wanen. Je kunt je daardoor gemakkelijker inleven in je partner zodra die gevoelens of emoties toont, zonder je eigen gevoel van eigenwaarde of veiligheid te verliezen. Je doorziet sneller dat je partner even ‘uit evenwicht’ is en kunt stilstaan bij wat er nodig is voor beiden om een liefdevolle relatie te onderhouden. Bij een herhalend patroon van onevenwichtigheid neemt een veilig gehecht iemand gemakkelijker afscheid van zijn of haar partner, het eigen levensgeluk bewakend. Ongeveer 70% van ons is veilig gehecht. Veilig gehechte mensen hebben, wat we ook wel noemen, een 'secure base'.

Met onveilige hechtingspatronen, is de kans groter op latere leeftijd om in relaties te belanden in een dans van behoeftigheid/ verlatingsangst versus bindingsangst/vlucht- of afzonderingsgedrag. Ervaringen in relaties na je jeugd, kunnen je hechtingspatroon overigens nog veranderen. Het is dus zaak niet altijd (alleen maar) naar je jeugdervaringen te kijken.

Uiteraard lijkt het aantrekkelijk voor iemand met een onveilig gehecht patroon, iemand met een veilig gehecht patroon te ‘zoeken’. Maar deze zal zoals aangegeven bij onveilige patronen eerder voor zichzelf opkomen. En, uiteindelijk gaat het natuurlijk over de vraag welke diepe gevoelens je voor iemand ontwikkelt. Liefde is iets van 'chemie' en van het hart. Daarmee lijkt een onveilig gehecht iemand veroordeeld om instabiele relaties te hebben. Maar persoonlijke groei kan dat voorkomen. En juist het aangaan van een relatie kan die groei bevorderen. “Ieder nadeel heb zijn voordeel” zou Johan Cruijff zeggen "Ga er samen voor om jezelf te overwinnen". En zo is het maar net.

Als je onveilig gehecht bent kun je een patroon van ‘behoeftigheid’ ontwikkelen. Je projecteert de onbewuste (!) wens om 'alsnog' begrepen, geaccepteerd en geliefd te worden door je ouders onbewust op je partner. Of je ontwikkelt juist omgekeerd een onbewust (!) patroon van vermijding of ambivalentie waarin je juist op de vlucht slaat of afwezig bent bij spanningen. Die spanningen ontstaan vaak door een ‘trigger’ (bijvoorbeeld een meningsverschil, ambivalent gedrag van niks afstemmen of omgekeerd juist claimgedrag, of willekeurig iets wat je ‘angsten’ kan raken). Maar de triggers worden vervolgens geïntensiveerd door je ‘reptielenbrein’ (zie verder) waardoor je in een soort 'basis angst of afkeer' terecht komt wat je uiteindelijk zal doen vluchten of claimen.

De valkuil voor iemand met ‘behoeftigheid’ is te vervallen in overmatig analyseren en communiceren of zelfs manipulerend gedrag. Vanuit een onbewuste angst niet de moeite waard te zijn. Je doet vaak iets niet onvoorwaardelijk maar hoopt er uiteindelijk iets mee te bereiken: erkenning en binding. De illusie voedend dat als je maar begrepen wordt, of als jij iemand maar geeft wat hij of zij wil, er begrip en acceptatie zal zijn.
Dat kan een uitkomst zijn maar is dan regelmatig van korte duur. Bij iedere angst-trigger komt de ‘behoeftigheid’ weer om de hoek kijken. Jammer want dit resulteert vaak toch in een uiteindelijke scheiding of relatie stress.

Voor iemand met bindingsangst is de valkuil een vlucht of bevriezen in de eigen veilige ruimte. Letterlijk, maar ook figuurlijk, in het aanwijzen van alle mogelijke redenen en argumenten waarom je relatie niet kan werken. Het mooie wordt (even) niet meer gezien, en argumenten niet gehoord, of omgebogen in negatieve affirmaties (dit gaat niet werken, dit is waarom ik zo twijfel etc.).
De angst voedt de basisgedachte dat vrijheid beter is, of anderen mogelijk beter zijn, dan eigen vervelende gevoelens of emoties of angsten in de ogen te zien. “Niet te lang zeuren maar de draad oppakken en doorgaan” is het devies. En de ontkenning van het probleem resulteert in een weigering er naar te kijken of over te spreken. Met frustraties voor partners als gevolg. Die weer als alibi gezien worden voor een vlucht. En de vicieuze cirkel is compleet.
Jammer want dit laatste is nu juist de reden dat mensen met bindingsangst vaker niet alleen in hun patroon geraken maar ze ook blijven herhalen. Ze verwerken emoties niet, zijn daardoor vaak allergisch voor emoties bij anderen, durven zich niet te hechten, en vluchten van partner (naar partner) en vinden steeds redenen dat deze partner 'niet ok is'. Maar daarmee ontnemen ze zichzelf ook de optie om kunnen leren en groeien. En om werkelijke emotionele binding te kunnen hebben.

Daarmee lijkt de kans voor een stabiele relatie voor zowel behoeftige of vluchter gering. Maar beiden kunnen, als ze de moed hebben om te durven leren en groeien, juist enorm veel leren en meer levensgeluk ervaren. Met of zonder een partner. Eigenliefde (en daarmee innerlijke veiligheid), 'angst triggers uit limbisch/reptielen brein' kunnen onderscheiden van 'redenen', en durven communiceren is het devies. Op het einde van deze blog behandel ik zes stappen om deze groei vorm te geven.

Voorbeeld:

Jeroen en Maaike zijn elkaar tegengekomen en er ontstond meteen een enorme mooie energie. Binnen korte tijd voelen ze een enorme liefde en verbondenheid naar elkaar. Seksueel ervaren ze een enorme fijne energie. En qua normen en waarden en levensdoelen weten ze elkaar ook enorm te vinden. Ze genieten volop van en met elkaar. Maar Maaike trekt zich soms onverwacht terug, of besluit leuke dingen zoals feestjes of festivals zonder iets met Jeroen te delen te gaan doen, wat Jeroen zijn angst voor verlating doet groeien. Hij hoeft echt niet altijd mee, maar vraagt zich af waarom Maaike gewoon niks afstemt. Hij zoekt begrip bij Maaike, wat haar juist nog meer overtuigt dat Jeroen inderdaad niet een geschikte partner voor haar is. Zij ervaart het als beklemmend of claimend, en heeft geen zin verantwoording af te leggen. Na drie keer tijdelijk ‘scheiden’, besluit Maaike dat de haar innerlijke stem van twijfel moet volgen en definitief moet scheiden.

Het is de vraag of de innerlijke stem van Maaike niet gewoon haar ‘bindingsangst’ is. Doorgaans is de relatie met Jeroen immers ‘hemels’. Maar zolang Maaike haar angst niet in de ogen durft te zien, en naar Jeroen wijst als oorzaak van haar angst, zal ze niet openstaan om iets aan haar eigen bindingsangst (veroorzaakt door haar hechtingspatroon om zich te willen afzonderen uit veiligheid) te doen. En zal ze geblokkeerd zijn, om Jeroens gevoelens of emoties rustig te kunnen benoemen, en daarover met hem te spreken. En zolang Jeroen niet doorziet dat niet Maaikes gedrag, maar zijn eigen innerlijke behoeftigheid inderdaad tot claimgedrag kan leiden zal zijn relatie met Maaike explosief blijven.

Jeroen heeft uiteindelijk ontdekt dat een deel van de oorzaak van de scheiding zat in zijn behoeftigheid, en besluit na dit zoveelste verlies in therapie te gaan. En ontdekt dat zijn behoeftigheid enkel averechts werkt. Hij leert met oefeningen zijn angsten te doen ‘slinken’ (zie verder) en doorziet de selffulfilling prophecy (zie ook de blog over versmelting). Hij heeft spijt van zijn felle reactie op Maaikes mededeling afscheid te nemen, en heeft daar excuses voor aangeboden. Hij beseft te weinig begrip voor Maaikes blinde vlek gehad te hebben, verblind door zijn eigen behoeftigheid. In een volgende relatie zal blijken of hij iets geleerd heeft en feitelijk iets heeft kunnen veranderen aan zijn diepe angst.
Maaike ziet in Jeroens felle reactie op het einde van de relatie enkel een bevestiging van haar besluit. Ze communiceert niet over haar eigen rol omdat ze met name vlucht voor Jeroen en, alle mooie dingen niet meer benoemend, geen zin heeft in terugkijken naar allemaal die vervelende dingen. Die roepen immers vervelende gevoelens en emoties op. Ze ervaart zichzelf enorm sociaal en begrijpend, maar beseft niet dat zodra haar limbische/reptielen brein geactiveerd wordt, ze in hele andere patronen vervalt.

Dit is jammer, want Maaike en Jeroen zijn echt gek op elkaar. En het is maar de vraag of beiden bij een andere partner een dieper gevoel van veiligheid en liefde zullen ervaren. Als ze open hadden gestaan voor elkaars basis behoeften, niet naar elkaar waren gaan wijzen en juist eigen angsten hadden doorzien en hardop durven benoemen waren ze in een perfecte relatie beland.

Er zijn drie basisbehoeften waaraan ieder mens behoefte heeft: gewaardeerd te worden voor wie je bent (1), voor wat je doet (2) en je veilig en geaccepteerd te voelen, ook als je gevoelens of emoties toont (3).

De kunst is te doorzien, dat onveilig gehechte mensen echt graag aan deze behoeften willen voldoen (!), maar beiden helaas onbewust slachtoffer kunnen zijn van diep opgeslagen innerlijke angsten. Ze zijn beiden slachtoffer van hun 'limbische' of zelfs 'reptielenbrein'. De innerlijke stem van twijfel van Maaike wordt erdoor gevoed, en de drang gehoord te willen worden van Jeroen eveneens. Deze angsten komen opzetten vanuit hun limbische of reptielen brein en kunnen vaak niet tegelijkertijd ‘beredeneerd’ worden door hun neocortex (voor meer uitleg: zie ook dit fantastische artikel over het boek van Piet Vroon ‘tranen van de krokodil’ waarin hij uitlegt hoe je reptielenbrein, limbische brein en neocortex verschillende signalen vaak niet goed kunnen verwerken).

Zo lang je dit niet doorziet, loop je het gevaar in het beste geval je angsten te kunnen ‘beredeneren’, maar er weinig aan te kunnen doen. Je reptielenbrein vergt nu eenmaal een andere ‘heling’.

Het is dus vaak geen onwil, onbegrip of opzet. Beide personen willen niets liever dan de prachtige relatie waarin hun angsten ontstaan liefdevol in te vullen. Maar gedreven door diepe innerlijke angsten vervallen beiden in hun valkuil: overmatig behoeftig worden of vluchten. En wees nu eerlijk. Een relatie zonder af en toe een moment van spanning is wel erg zeldzaam.

Doorzie je dit dan kun je open staan om samen te mogen groeien en leren.

Dr. Sue Johnson bestudeerde vele jaren wat de essentie van een liefdevolle relatie is. In essentie gaat het over veiligheid, door er voor elkaar te zijn op momenten dat angsten een rol spelen. “To reach out to each other”. In dit: (Engelstalige) filmpje, wordt prachtig uitgelegd hoe dat werkt.

Ofwel niet in je angst vast komen te zitten, maar elkaar een gevoel van veiligheid te geven door elkaars gevoelens en emoties te erkennen. Ze niet proberen te elimineren (door de behoeftige: door overmatig analyseren of manipuleren, of door de bindingsangstige: door te vluchten en in alles een alibi te zien dat het beter kan). Maar juist door gevoelens en emoties van de ander te erkennen en ze niet ‘eigen’ te maken en ze gewoon de 'groeiuitdaging' van de ander te laten zijn. Zonder hierop te gaan hameren.

Door dit 'er zijn voor elkaar' ontstaat een binding die je angsten sterk doen verminderen.

Maar hoe doorbreek je nu je patroon van behoeftigheid of vluchtgedrag? De kunst is het om te doorzien dat je een eigen patroon te doorbreken hebt, en niet het patroon van je partner. Niet wijzen dus, maar bij jezelf te rade gaan. Als een van beiden dat niet doorziet is een (langdurig harmonieuze) relatie helaas meestal geen optie. Mensen willen wel veranderen maar niet veranderd worden.

De volgende vijf stappen kunnen je daarbij helpen:

Volg je de stem van je ‘angsten’ of volg je de stem van hoop en liefde (Je 'hart')? Wees je ervan bewust dat je angsten vaak 'huizen' in je limbische of reptielenbrein. Daarom kun je enorm van iemand houden maar toch twijfels ervaren. Reptielenbrein, limbisch brein en neocortex voeden elkaar op verschillende manieren. De angsten worden vaak wel door iets getriggerd (opgewekt), maar hebben eigenlijk weinig met je partner als zodanig te maken. Het is heel belangrijk dat te beseffen. ("mijn angsten zijn gerelateerd aan onveilige gevoelens vroeger, maar niet aan deze partner, zodra ik tot rust kom merk ik dat ik enorm om mijn partner geef!"). Dit mechanisme van angst ervaren, rust nemen, overstijgen en dan pas reageren is te leren.

Voor de behoeftige is het belangrijk bewustzijn te ontwikkelen rond de vraag: komt mijn drang voor contact voort uit innerlijke angsten, of wordt ik nu werkelijk zo onredelijk behandeld? Kan ik iemand loslaten zonder voorwaarden (de hoop dat door loslaten iemand toch weer terug komt is ook een voorwaarde) of ben ik vanuit mijn angsten aan het manipuleren? Ofwel, focus op jezelf.

Voor de bindingsangstige is het belangrijk bewustzijn te ontwikkelen rond de vraag: voel ik nog steeds liefde en komen mijn twijfels voort uit innerlijke angsten of kan ik dit met een goed gesprek doorbreken? Durf ik al mijn ‘vluchtargumenten’ als eigen angsten te erkennen en te doorzien als ‘alibi gedachten voor mijn vlucht’, of durf ik naar mijn eigen angsten te kijken en mijn gevoelens en emoties hardop te benoemen? Durf ik naar alle moois te kijken of concentreer ik mij op mijn vlucht? (Dit laatste is moeilijker, omdat een kenmerk van de vlucht kan zijn om niet meer te willen nadenken of stil te staan bij mooie dingen). Ofwel, ook voor de persoon met bindingsangst: focus niet (alleen) op de ander maar op jezelf.

Als iemand niet communiceert weet je ook niet wat er in iemands hoofd gebeurt.

Geweldloos communiceren (Marchall Rosenberg) over gevoelens en behoeften kan begrip en inleving doen groeien, en angsten doen afnemen. Geweldloos communiceren is een in vele situaties toepasbare techniek en zeer nuttig. Het helpt je om je 'reptielenangst' af te stemmen op je neocortex afwegingen.

Besef dat de keuze voor een herhalend patroon in de toekomst (met een nieuwe partner) of patronen doorbreken zich juist aandient bij crises in je relatie. Je behoeftige of vluchtende partner is dus juist je perfecte ‘leraar’. Door bewust en geweldloos te (leren) communiceren kun je vroegtijdig voorkomen dat een van beiden in angsten doorschiet.

Een belangrijke vraag is: kan ik NU genieten van wat is, en onvoorwaardelijk zijn? Blij zijn met mezelf en wat ik doe? Of hou ik me continue bezig met wat er in het verleden gebeurd is, of wat mijn partner in het verleden ‘verkeerd’ deed, of probeer ik mezelf ervan te overtuigen dat mijn partner niet kan veranderen en vervelende zaken zich in de toekomst ook weer zullen voordoen (en zit ik er onbewust eigenlijk op te wachten)?

Als het NU positief ingericht kan worden door eigenliefde (zie punt 4) en begrip, zul je merken dat in de tijd de binding met je partner steeds kan groeien en je angsten afnemen. De claimer wil helemaal niet claimen, de vluchter wil helemaal niet vluchten. Dat gebeurt enkel als angsten het overnemen.

Maar als je merkt dat ongeacht dat je angsten minder worden en je in het NU toch continue conflict en weinig gevoelens voor je partner ervaart zal er in de tijd weinig groei te zien zijn natuurlijk.

Jan Geurtz schreef er een prachtig boek over “Verslaafd aan liefde”. Genoeg van jezelf houden. Onvoorwaardelijker de schoonheid van jezelf inzien. Enkel wederzijdse onvoorwaardelijkheid is de basis voor een goede relatie.

“Ja maar, zei iemand. Als mijn partner, net als in zijn boek beschreven, graag ook eens seks heeft met een ander dan gaat het mij te ver”. Mijn antwoord was: hoe onvoorwaardelijk is de relatie van die ander eigenlijk als jij eerlijk deelt dat niet fijn te vinden en daar vervelende gevoelens van te zullen hebben, en daar geen rekening mee te houden. WEDERZIJDSE onvoorwaardelijkheid is hier en in elke relatie van belang.

Maar eigenwaarde inzien. Van jezelf houden. Niet de ander nodig hebben om heel te zijn maar juist twee mooie mensen kunnen zijn die het zo fijn met elkaar hebben is wel van groot belang. Zodra je de ander ‘nodig’ hebt om heel te zijn, is deze ander ook de basis voor jouw innerlijke stemmen van angst en frustratie. Boos op de ander worden en wegrennen uit angst put uit dezelfde bron. Als je erkent dat gevoelens en emoties ook bij jou een rol spelen zul je eerder liefdevol de gevoelens en emoties van de ander accepteren. Hou je van jezelf dan straal je dat naar de wereld uit. Die zal als een spiegel ook (meer) van jou houden.

Maar hoe ontwikkel je dit? In principe door twee stromen:

1. Positieve programmering: Door meditatie oefeningen, en positieve affirmaties dagelijks op te sommen kun je aan deze eigenliefde werken. Repeterend positieve affirmaties over je zelf en je relatie opsommen kan hierbij helpen. Je ‘traint’ je brein om zich niet op negatieve maar op positieve gedachtestromen te concentreren. Maar ook door, in het besef niet afhankelijk te zijn voor geluk van een ander, zelfstandig fijne dingen te doen en zelfstandig te kunnen genieten in dankbaarheid voor alles wat het leven te bieden heeft. Inclusief je pijnpunten of leerpunten.
2. Door je innerlijke 'angststem' echt aan te pakken. Letterlijk bewegen als je het gevoel hebt vast te zitten, fysiek contact met je parner, juist ook als je bang of gefrustreerd bent etc. (zie punt 5). Daarnaast zijn andere technieken toepasbaar zoals somatic trauma processing/EMDR, breathwork, hartcoherentie oefeningen of theta sound re-programming.

Belangrijk is het om te beseffen dat niet enkel ‘praten en denken’ over irritaties of angsten misschien helpt, maar dat het ook juist kan gaan om aanraken. Een omhelzing op een moment van paniek kan je limbische of reptielen brein enorm gerust stellen. Vanuit je neocortex ontstaat misschien wat weerstand (“nee… we hebben een meningsverschil, dit wil ik niet”) maar de aanraking kan enorm helend werken.

Daarom is een lange pijnlijke discussie zonder aanraking vaak weinig heil brengend. Ook niet als je elkaar uiteindelijk begrijpt. De aanraking ‘heelt’ een leegte in jezelf. De zelfde leegte die juist je angst veroorzaakte.

Uiteraard is het belangrijk daarbij elkaars grenzen in acht te houden. Als iemand niet aangeraakt wil of kan worden op een moment is het ook een teken van onvoorwaardelijkheid om dit te accepteren. Een dillemma dus. Maar bij werkelijke liefde: laat je hart spreken! En niet je angsten. En aanraken van een collega kan in menig geval natuurlijk ook even moeilijk zijn. Al is het vaak wel mogelijk in een wat minder intieme vorm.

Dit alles is een uitdaging. Eenmaal verstrikt in angst kan een van beide partners uiteindelijk toch verstrikt raken in zijn of haar patroon en niet meer open staan voor genoemde stappen.

Als we spreken over verbinding gaat het over zowel jouw innerlijke verbinding (leer jezelf observeren!) als de verbinding met je partner. Daarover in een andere blog meer

Tot slot is het belangrijk te beseffen dat je bepaalde patronen nu eenmaal in je draagt. Al hoor je vaker 'laat het los, het dient je niet meer', de werkelijkheid is dat dingen die je probeert weg te drukken zich misschien even niet laten zien maar later des te harder terug kunnen slaan (Schaduwtheorie van Jung). Het is verstandiger liefdevol naar jezelf te kijken, inclusief bepaalde valkuilen en patronen die zich soms manifesteren. Het is goed te werken aan eigenliefde en positieve affirmaties. Dat zal je absoluut helpen. Maar als je liefdevol accepteert dat je nu eenmaal een bepaald hechtingspatroon in 'je systeem' hebt zitten zal dit zich (steeds) minder manifesteren.

Vergeef jezelf dat je niet 'perfect' bent (wie is dat wel?) En vind vanuit dit inzicht de kracht om ook je partner te vergeven voor zijn/haar imperfecties. Juist daar zit een stuk onvoorwaardelijkheid in die we liefde noemen. Zodra dit je lukt zul je minder snel in je valkuil gedrag belanden. Verwijtend of boos naar de ander zijn en willen vluchten of claimend worden en afwijzing ervaren.

Soms lukt het al ‘in je relatie’. Je gunt elkaar dan ieders groei en je merkt dat het 95% van je tijd eigenlijk heerlijk is. Er is veiligheid in de relatie omdat je naar elkaar uitgesproken hebt met elkaar te mogen leren.

Soms is ‘even scheiden’ of helaas definitief scheiden een optie om de angsten te doen verminderen. Als je dan toch merkt enorm veel voor je partner te voelen kun je bij jezelf te rade gaan en je partner (mogelijk met wat onzekerheid) zelf toch weer te benaderen. Als die inmiddels ook meer ontvankelijk is voor elkaars liefde ontstaat er weer een ‘kans’.

Omgekeerd kan een scheiding, en liefst in onderling onvoorwaardelijke vriendschap, het contact te houden natuurlijk ook een keuze zijn. Levensgeluk van beiden staat centraal. Als dat niet met elkaar, kan dan wellicht toch in een andere setting. In dat geval is respectvol afscheid nemen hoe dan ook van groot belang.

In alle eerlijkheid: Eenzijdige leerervaringen beloven weinig goeds. Als de ander terug blijft vallen in zijn/haar angstgedrag (behoeftigheid of bindingsangst/vluchtgedrag) wordt de relatie helaas toch ‘eenzijdig’ onvoorwaardelijk.

Maar je zou niet de eerste zijn die ontdekt, dat concentratie op, en doorbreken van je eigen patronen, uiteindelijk de enige weg is. En de basis voor dat heerlijke liefdevolle samenzijn, zonder vluchten, zonder claimen (of met meer begrip voor een milde vorm daarvan). Concentreer je qua patroondoorbreking op jezelf (7Qi- verstand en ego) en qua liefde op je gevoelens. Ofwel, het oude spreekwoord blijft van toepassing: als het om een relatie gaat, luister naar je hart!

Voel je beiden de bereidheid om naar je eigen patronen te kijken en voel je genoeg liefde voor jezelf en voor je partner om je angsten in de ogen te durven zien. Overweeg dan eens om met een therapeut of coach te praten. Dat kan patronen veel sneller blootleggen en vele handvaten geven om de zes stappen sneller en veiliger te kunnen zetten.

Door af en toe een coach te spreken kun je zowel leren als in de praktijk kijken hoe je je feitelijke gedrag kunt veranderen. En de coach kan steeds nuttige tips en oefeningen geven. En beiden kun je bij onzekerheid peilen of je dingen goed ziet: handel ik nu uit onvoorwaardelijke liefde? of vanuit mijn angst?

Besef dat je eventuele hechtingsvalkuil voor ALLE relaties relevant is. Dus mocht je huidige relatie er uiteindelijk toch geen stand mee houden, dan kan het voor een volgende relatie, de relatie met familieleden of collegiale contacten ook heel nuttig zijn iets aan die valkuil te doen.